Dzięki długoletniej praktyce translatorskiej i dydaktycznej uznanych tłumaczy, którzy skłonni są podzielić się swoim doświadczeniem powstają liczne prace naukowe, które na celu mają ułatwić wykonywanie pracy początkującemu tłumaczowi. Słowniczek wyrazów najtrudniejszych do przetłumaczenia na język angielski z perspektywy leksykologa i tłumacza – Ch. D. Kozłowskiej, zawiera alfabetyczny spis subiektywnie wybranych fraz i wyrazów w języku polskim wraz z ich angielskimi odpowiednikami oraz prezentuje ich użycie w konkretnych zdaniach – po zdaniach w języku polskim następują przykładowe tłumaczenia angielskie.
Autorka wyjaśnia przyczyny użycia danych fraz i słów w konkretnych tłumaczeniach mając na uwadze gramatyczne uwarunkowania obowiązujące w obu językach, czy użycie idiomów.
W serii kolejnych artykułów zaprezentowane zostaną w kolejności alfabetycznej wyrazy i frazy, których przekład na język angielski może być problematyczny. Seria artykułów przeznaczona jest dla osób uczących się języka angielskiego na poziomie średnim i zaawansowanym oraz tłumaczom języka angielskiego.
JAK PRAWIDŁOWO TŁUMACZYĆ SŁOWO BADANIA NAUKOWE?
W tłumaczeniu badań naukowych pojawia się kilka problemów.
Po pierwsze, czy oddać angielski rzeczownik w liczbie pojedynczej, czy w mnogiej, czyli – jak to się często zdarza – czy przetłumaczyć te dwa słowa jako research, czy ewentualnie researches? Nie trzeba czuć się skrępowanym formą liczby mnogiej polskiego rzeczownika. Wydaje się, że istnieje tu subtelna różnica w użyciu, gdyż research (w liczbie pojedynczej) wydaje się mieć konotację ogólną, oznaczającą całość badań, podczas gdy researches (w liczbie mnogiej) może być użyty w odniesieniu do poszczególnych prac lub serii badawczych.
Oto kilka przykładów takich zdań:
Research (liczba pojedyncza):
– According to new research, penguins can suffer dramatically from the effects of oil pollution, even if their feathers are only lightly contaminated with oil.
– Research suggests that fetal exposure to cocaine causes premature birth and Iow birth weight.
Researches (liczba mnoga):
– This journal publishes those researches that mainstream science has found too difficult to place.
– American researches into the causes of cancer have met with some success.
Nevertheless, the singular form (research) appears to be much the more common form in English, e.g.
– This study shows that in 1989 Japan started spending a larger percentage of its gross national product on research than the US.
Z drugiej strony badania naukowe można też tłumaczyć, choć rzadziej jako scientific research. Chodzi o to, czy w takim tłumaczeniu słowo scientific zawsze powinno się znaleźć, czy też można je pominąć? Słowo scientific wydaje się zbędne, ponieważ samo angielskie research zawiera już w sobie pojęcie scientific, study itp. Scientific nie jest zresztą dokładnym odpowiednikiem naukowe. W większości przypadków używamy samego research, ignorując słowo scientific. W istocie niełatwo jest znaleźć przykład, w którym zarówno scientific (naukowe), jak i research (badawcze) występują razem.
Poniższy przykład jest rzadki:
‘The local French authorities placed an embargo on coelacanth specimens from the Comoros, allowing only French scientists to work on them. They even went to the extent of placing injunctions on specimens that they had donated to various museums round the world, allowing them to be used strictly for display purposes only, and very definitely not for scientific research. So research on the biology and physiology of the coelacanth was severely stifled for many years.’ (New Scientist, 5th Oct. 1991, p. 49, David Martill reviews “Living Fossil: the Story of the Coelacanth” by Keith S. Thomson, Hutchinson Radius).
Po trzecie, dochodzi kwestia doboru słownictwa. W języku polskim znajdujemy wyrażenie „prowadzić badania naukowe nad jakimś problemem”, które oznacza: to investigate / to study sth, to do / conduct / carry out / be engaged in research on sth.
Przyjrzyjmy się kilku poprawnym i niepoprawnym zastosowaniom:
ZŁE: – A large sum has been put aside for cancer researches.
DOBRE: – A large sum has been put aside for cancer research.
ZŁE: – Professor Smith has been doing the research on mutations.
DOBRE: – Professor Smith has been doing research on mutations.
ZŁE: – He is leading researches on the causes of cancer. (literal translation of the Polish prowadzić)
DOBRE: – He is doing research / engaged in research on the causes of cancer.
Oto kilka przykładów poprawnego użycia zaczerpniętych z ogłoszeń pojawiających się w New Scientist, dotyczących ofert pracy związanych z badaniami naukowymi:
Research Fellowships and Grants
Emeritus Fellowships:
Awards of up to £6,000 a year – to enable persons to complete a piece of research.
Post-Doctoral Research Fellowship in the area of cancer research.
Fellows will conduct basic research on…
You will be expected to undertake research preferably in areas of receptor pharmacology…
The post holder will be expected to undertake appropriate research projects leading to publication.
Oto kilka przykładów tłumaczeń badań naukowych, w których słowo research jest pomijane, a zastępowane przez work – jedno z najbardziej użytecznych słów w języku angielskim. Work jest prawdopodobnie najlepszym tłumaczeniem dla polskiego terminu badania naukowe w tekstach ciągłych.
Zdania podane tylko w języku angielskim, mogą być użyte jako modele lub wzory.
– This unexpected result is confirmed by the work of Smith and Jones.
– Plant virus work has lagged behind other studies.
– The work of Christian Barnard on heart transplants is well known.
– Brown’s work on the spread of AIDS has shown that…
– He abandoned his earlier work on something, in order to devote himself to something else.
– Hawking is best known for his work on black holes.
Źródło: Kozłowska Douglas Christian: Difficult words in Polish-English translation. Wyrazy i wyrażenia trudne do przetłumaczenia na język angielski, Warszawa 2008.
