Wyraz BADANIE – co się za nim kryje? Jak prawidłowo tłumaczyć wyraz badanie w dokumentach medycznych?

Co oznacza słowo „badanie”?

Pojęcie, które w naszym języku występuje pod jednym wyrazem może posiadać wiele znaczeń i odnosić się do różnych czynności. Odnalezienie odpowiednich ekwiwalentów w języku obcym w tłumaczeniu medycznym może wiązać się z wieloma problemami. Zanim przystąpi się więc do samego procesu tłumaczeniowego należy zastanowić się nad znaczeniem słowa wynikającym z kontekstu, następnie zaś można przejść do procesu tłumaczenia i szukania odpowiedniego ekwiwalentu w języku obcym.

W naszym rodzimym języku sformułowanie badanie pojawić się może wielokrotnie w jednym tekście, znaczenie poszczególnych przypadków użycia bywa jednak trudne do odczytania z samego tylko kontekstu zdaniowego. Wyraz ten w polskich tekstach medycznych najczęściej pojawia się w  trzech odsłonach:

• badania jako czynności wykonywanej przez lekarza na pacjencie
• badania diagnostycznego z wykorzystanie specjalistycznej aparatury
• badania naukowego

Badanie jako czynność wykonywana przez lekarza na pacjencie

Pierwsze, podstawowe znaczenie terminu badanie odnosi się do badania pacjenta przez lekarza, które stanowi podstawową czynność diagnostyczną, której celem jest ustalenie dolegliwości jaka męczy pacjenta. W badaniu diagnostycznym wydziela się  dwie jego części – badanie przedmiotowe fizykalne, kliniczne (physical/clinical examination), które wiąże się z poszukiwaniem oznak choroby przez lekarza poprzez oglądanie ciała pacjenta, osłuchiwanie, mierzenie ciśnienia,  ważenie, mierzenie itp. oraz badanie podmiotowe, czyli tak zwany wywiad lekarski (history), który składa się z rozmowy, podczas której pacjent opowiada o odczuwanych dolegliwościach, przebytych chorobach, operacjach, chorobach w rodzinie. Ta część badania jest równie ważna, ma wpływ na dalsze postępowanie lekarza.

Badanie diagnostyczne z wykorzystaniem specjalistycznej aparatury

Badania diagnostyczne, często określane mianem badań dodatkowych (accessory investigations) z wykorzystaniem aparatury obejmują badania laboratoryjne, które na celu mają rejestrowanie czynności poszczególnych narządów pacjenta, to przede wszystkim morfologia krwi (complete/total blood count, CBC/TBC) i badanie moczu (urinalysis). Do innych badań tego typu zalicza się także między innymi diagnostykę obrazową (medical/diagnostic imaging) obejmującą wiele różnych technik i metod badania, jak zdjęcia rtg (x-ray/radiograph), tomografię komputerową (computed tomography), badanie USG (ultrasound/sonography).

Badania naukowe

Ostatnia wyróżniona tu grupa badań, to badania naukowe, które odnosić się mogą do różnych dziedzin. Tłumaczowi właśnie badania naukowe sprawić mogą najwięcej problemów. W zależności od znaczenia wyrazu badanie w języku polskim, różne są jego ekwiwalenty w języku angielskim. Trzeba zwrócić szczególną uwagę i zachować ostrożność w tłumaczeniu, aby nie popełnić poważnego błędu. Jeżeli mówimy o badaniu w sensie pojedynczego badania, czy też eksperymentu naukowego najlepszą forma w języku angielskim będzie wyraz study. Całokształt przeprowadzonych badań najlepiej określa słowo research. Pisząc o badaniach w sensie eksperymentów naukowych należy używać pojęcia study, które najlepiej w języku angielskim oddaje sens. W języku angielskim rozróżnić należy także pojęcia: badania służące ocenie nowego leku – clinical trial; badanie eksperymentalne w warunkach klinicznych to clinical study. Polski termin badanie kliniczne jest używane jako synonim badania przedmiotowego. W wykonywanym tłumaczeniu należy zorientować się, czego konkretnie dotyczy polski termin – czy dotyczy badania pojedynczego pacjenta – examination, czy też badania eksperymentalnego – stydy/trial.

Ekwiwalentów wyrazu badanie w języku angielskim jest wiele, co wpływa na trudność w tłumaczeniu jednostek. Należy wnikliwie zapoznać się z tekstem źródłowym, aby nie popełnić błędu w przekładzie, co mogłoby doprowadzić do poważnych konsekwencji. Po raz kolejny widzimy jak skomplikowane bywają tłumaczenia medyczne, dlatego tak ważne jest ciągłe doszkalanie się w tej dziedzinie.

Jeżeli pragniesz odnaleźć złoty środek pomiędzy pracą i życiem osobistym, koniecznością polepszania swoich kompetencji zawodowych i znalezieniem czasu dla siebie, to zasługujesz na dostęp do naszych szkoleń medycznych dla tłumaczy.

Źródło: Mariusz Górnicz Angielskie ekwiwalenty wyrazu „badanie” w tekstach medycznych